Κανάκια Σαλαμίνας: Η μυκηναϊκή πρωτεύουσα και το παλάτι του Αίαντα του Τελαμωνίου…
Τη μυκηναϊκή πρωτεύουσα της Σαλαμίνας με το παλάτι του Αίαντα του Τελαμωνίου, του κορυφαίου ήρωα της Ιλιάδας, έφερε στο φως πανεπιστημιακή ανασκαφή 6 ετών. Τα ανάκτορα και το οικιστικό συγκρότημα της Ύστερης Μυκηναϊκής εποχής ανακαλύφθηκαν στα Κανάκια Σαλαμίνας, μετά από ανασκαφή που ξεκίνησε το 2000 από τον κ. Γιάννο Λώλο, καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Σύμφωνα με την επική παράδοση, ο Αίας «από τη Σαλαμίνα» συμμετείχε στην τρωική εκστρατεία με 12 πλοία. Στην Ιλιάδα περιγράφεται ως «ύς» (όμορφος), «μέγας», «πελώριος», «πύργος» και «έρκος» (φράγμα) των Αχαιών. Χάρη κυρίως στην Ιλιάδα και την ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, το όνομά του έφτασε να παραπέμπει άμεσα στη Ρώμη, την ανδρεία και το ηρωικό ήθος.
Η μυκηναϊκή ακρόπολη από όλους τους προϊστορικούς οικισμούς που έχουν εντοπιστεί στη Σαλαμίνα, η ακρόπολη Κανάκια στη νοτιοδυτική ακτή παρουσιάζει τη μεγαλύτερη διάρκεια χρήσης, τεκμηριωμένη ήδη από την Ύστερη Νεολιθική περίοδο (4η χιλιετία π.Χ.). Όπως και άλλα μυκηναϊκά ανακτορικά κέντρα στην ηπειρωτική Ελλάδα, αυτό το νησιωτικό κέντρο έφτασε στο απόγειό του τον 13ο αιώνα. π.χ. και φαίνεται να εγκαταλείπεται οριστικά στις αρχές της Υστεροελλαδικής ΙΙΙ Πρώιμης περιόδου, λίγο μετά το 1200 π.Χ.
Στις ανώτερες πλαγιές της παραλιακής ακρόπολης, οι πολυετείς ανασκαφές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων αποκάλυψαν κτιριακά συγκροτήματα σε ανακτορικό επίπεδο, προφανώς σχεδιασμένα και ελεγχόμενα από την τοπική Ύστερη Μυκηναϊκή άρχουσα τάξη, ενώ στις πλαγιές βρίσκονται συνοικίες της κάτω πόλης. . Τα κορυφαία συγκροτήματα περιλαμβάνουν: το Κεντρικό Κτήριο (C), με εμβαδόν άνω των 750 m2, το οποίο περιλαμβάνει ένα σύνολο δωματίων και διαδρόμων, ένα δίδυμο επίσημο παλάτι και ένα μικρό ιερό, και το ανατολικό συγκρότημα, πολλαπλών χρήσεων δημόσιου χαρακτήρα, με κύρια πρόσβαση από μια ιδιότυπη πύλη φρουρίου. Ανάμεσά τους αναπτύσσεται το κτίριο Δ, με κυρίως αποθηκευτικές λειτουργίες.
Ένα καθοριστικό στοιχείο που καθορίζει ότι πρόκειται για παλάτι είναι το Διπλό Παλάτι. Δηλαδή δύο αίθουσες θρόνου. Και είναι η μοναδική μέχρι στιγμής περίπτωση που έχουν βρεθεί δύο αίθουσες θρόνου σε μυκηναϊκό ανακτορικό συγκρότημα.
Εκτός από το παλάτι, όμως, έχει αποκαλυφθεί και μια μεγάλη βιομηχανική μονάδα που αποτελείται από τρία Κτήρια και περιλαμβάνει 32 δωμάτια με εργαστήρια και αποθήκες. Μεταξύ άλλων, βρέθηκαν αγγεία, κύπελλα, αμφορείς, πήλινοι λουόμενοι και θησαυρός από χάλκινα εργαλεία και πιάτα. Και ανάμεσα σε αυτές τις πλάκες υπάρχει ένα εύρημα εξαιρετικής σημασίας. Μια νιφάδα χαλκού, μια πλάκα 8,5 εκ. φολιδωτή πανοπλία ανατολικής προέλευσης.
Ο καθηγητής Γιάννος Λώλος μας είπε ότι η μοναδικότητα αυτής της πλάκας είναι ότι είναι η πρώτη και μοναδική που έχει βρεθεί σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο και την Εγγύς Ανατολή, επειδή φέρει ένα αιγυπτιακό βασιλικό δέλτα, δηλαδή μια φώκια. Είναι η σφραγίδα του Φαραώ Ραμσή του δεύτερου (1279-1213 π.Χ.) της 19ης δυναστείας και σε ιερογλυφική γραφή διαβάζουμε «Ραμσής, ο αγαπημένος του θεού» και σημαίνει Άμων. Πρόκειται για τον Ραμσή τον Δεύτερο, τον Μέγα, από τις κορυφαίες μορφές του τότε γνωστού κόσμου.
Λαμβάνοντας υπόψη τη θέση, την έκταση και τη λειτουργία της ακρόπολης, σε συνδυασμό με τις μαρτυρίες των θαλάσσιων επικοινωνιών και των εξωτερικών της σχέσεων, ο σημαντικότερος μυκηναϊκός οικισμός Κανάκια μπορεί να ταυτιστεί με την «αρχαία πόλη», δηλαδή την αρχαιότερη πρωτεύουσα του νησιού. , που αναφέρει ο γεωγράφος Στράβων (IX 1.9), αλλά και σε επιγραφή του ύστερου 1ου αι. π.χ. από την Ακρόπολη των Αθηνών. Είναι η πρωτεύουσα του ναυτικού βασιλείου της Σαλαμίνας, γνωστής από την επική παράδοση, έδρα της δυναστείας των Αιακιδών και του Τελαμονίου Αίαντα και η μητρόπολη της Σαλαμίνας στην Κύπρο (με πρώτο οικιστή τον Τεύκρο).
Με αυτά τα ευρήματα στη Σαλαμίνα στη θέση Κανάκια, είναι πλέον η πρώτη φορά που ένα μυκηναϊκό ανάκτορο μπορεί, με κάθε δυνατή βεβαιότητα, να αποδοθεί σε διάσημο ομηρικό ήρωα και κορυφαίο πρωταγωνιστή του Έπους, τον Αίαντα τον Τελαμώνιο.
