Καρύταινα: Στην καρδιά της Αρκαδίας βρίσκεται το ιστορικό χωριό με το μεσαιωνικό κάστρο και τη βαθιά παράδοση.
Το ιστορικό ορεινό χωριό της Καρύταινας απέχει 54 χλμ από την Τρίπολη, 20 χλμ από τη Μεγαλόπολη και 17 από τη Στεμνίτσα και βρίσκεται σε υψόμετρο 550 μέτρων. Ξεχωρίζει για τον μεσαιωνικό του χαρακτήρα που οφείλεται κυρίως στα παραδοσιακά σπίτια, το κάστρο και τις βυζαντινού ρυθμού εκκλησίες. Έχει μάλιστα αναγνωριστεί ως παραδοσιακός οικισμός.
Επί Φραγκοκρατίας υπήρξε πρωτεύουσα της ομώνυμης βαρονίας και το κάστρο της (1245) χτίστηκε από τον Hugues de Bruyeres. Τότε ονομάστηκε «Τολέδο της Ελλάδας» και θεωρούνταν ένα από τα σημαντικότερα μέρη της Πελοποννήσου χάρη στη στρατηγική του θέση.
Η Καρύταινα έχει ιστορική, πολιτιστική και οικονομική αξία και γι’ αυτό απεικονίστηκε στη μία πλευρά των πέντε χιλιάδων και πιο συγκεκριμένα ένα από τα κορυφαία αξιοθέατα του παραδοσιακού οικισμού που δεν είναι άλλο από το ιστορικό πέτρινο γεφύρι μήκους 50 μ. με το μικρό βυζαντινό εκκλησία, στη δυτική της πλευρά, αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου και στο βάθος διακρίνεται το κάστρο του Μοριά. Το κάστρο της Καρύταινας επέλεξε ως ορμητήριο ο Γέροντας του Μοριά Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στον αγώνα του εναντίον του Ιμπραήμ.
Η Καρύταινα γνώρισε περίοδο ακμής κατά τη Φραγκοκρατία και το φράγκικο κάστρο της, στη νότια πλευρά του οικισμού, ήταν ένα από τα σημαντικότερα φρούρια της Πελοποννήσου, κατά τη Φραγκοκρατία, την Τουρκοκρατία και την επανάσταση του 1821.
Επί Τουρκοκρατίας η Καρύταινα ήταν εμπορικό κέντρο με κύρια προϊόντα τον καπνό, το μετάξι και το κρασί ενώ παράλληλα ήταν σημαντικό διοικητικό κέντρο μέχρι το 1830 που πήρε τη θέση της η Δημητσάνα, γεγονός που συνέβαλε στην παρακμή της.
Η απελευθέρωσή του φρούριου σηματοδοτεί την πρώτη μεγάλη νίκη των Ελλήνων υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ο οποίος νίκησε τους Τούρκους στην περίφημη μάχη της Καρύταινας στις 27 Μαρτίου 1821. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που το κάστρο της απεικονίζεται μαζί με το πορτρέτο του Κολοκοτρώνη στο τα παλιά χαρτονομίσματα των πέντε χιλιάδων δραχμών.
Ο μεγάλος Έλληνας συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης στο «Ταξιδεύοντας στη Μόρια», είχε χαρακτηρίσει την Καρύταινα ως «Τολέδο της Ελλάδας»:
«Η Καρύταινα είναι αληθινά το Τολέδο της Ελλάδας… τα κάστρα είναι έρημα, στάχτη σαν γεράκι, ανεβαίνει στην κορυφή και ουρλιάζει. Ή ..τα σύννεφα είχαν πολλαπλασιαστεί και περάσουν γρήγορα ρίχνοντας τεράστιες σκιές στα βουνά και κάτω. στην πεδιάδα και όταν είδαμε πάνω από το λόφο το περίφημο κάστρο της Καρύταινας, νιώσαμε ότι σήμερα, μέσα σε τέτοιο ανήσυχο φωτισμό και με τέτοιες σύγχρονες ανησυχίες, αυτό το κάστρο, άγριο, πολεμικό, απόκρημνο, εκφράζει πιο πιστά από κάθε ελληνικό ναό το τοπίο. γύρω μας και μέσα μας», έγραφε…
