Ο παράλιος οικισμός της Λίνδου βρίσκεται στη νοτιανοτολική πλευρά του νησιού και σε απόσταση 55 χιλ. από την πόλη της Ρόδου.

Η αρχαία πόλη ήταν κτισμένη στη θέση του σημερινού χωριού, μεταξύ της ακρόπολης και του ακρωτηρίου Κράνα. Η Λίνδος είναι ο κυριότερος αρχαιολογικός χώρος της Ρόδου με κέντρο το βράχο της όπου δεσπόζει και η ακρόπολη της, και μια από τις πιο σημαντικές πόλεις του νησιού.

Σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε από τις Δαναϊδες, τις 50 κόρες του επώνυμου ήρωα των Αργείων Δαναού, που έκτισαν στη Λίνδο ναό της Αθηνάς ερχόμενες στο νησί από την Αίγυπτο όπου ζούσαν. Ο ήρωας Δαναός είχε καταφύγει στην Αίγυπτο για να ξεφύγει από τη ζήλεια της θεάς Ήρας.

Η περίοδος της μεγάλης ακμής της πόλης είναι η αρχαϊκή (7ος – 6ος αι. π.Χ.).

Η ακρόπολη της Λίνδου αποτελούσε πάντα το κέντρο της ζωής του οικισμού. Το προελληνικό όνομα της, καθώς και λίγα προϊστορικά λείψανα μαρτυρούν την ύπαρξη ζωής στο χώρο ήδη από τη νεολιθική εποχή. Η λατρεία της θεάς Αθηνάς πρέπει να εγκαταστάθηκε στην ακρόπολη κατά τον 9ο αι. π.Χ., στα γεωμετρικά χρόνια.

Κατά την αρχαϊκή περίοδο το νησί πρωτοστατεί στην αποικιακή κίνηση. Τον 6ο αι. π.Χ. κυριαρχεί στη Λίνδο η μορφή του τυράννου Κλεόβολου, ενός από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Τότε έγιναν σημαντικά έργα υποδομής στην πόλη και οικοδομήθηκε ο αρχαϊκός ναός της Αθηνάς στην ακρόπολη σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο (1,6).

Η περσική εξάπλωση στο Αιγαίο και αργότερα ο συνοικισμός της Ρόδου, στον οποίο συμμετείχε και η Λίνδος με τις δυο άλλες πόλεις του νησιού, την Ιαλυσό και την Κάμιρο, οδήγησαν στη σταδιακή μείωση της οικονομικής και πολιτικής σημασίας της Λίνδου.

Ωστόσο το φημισμένο ιερό της παρέμεινε σε όλη την ελληνιστική αλλά και ρωμαϊκή περίοδο κέντρο λατρείας και το πρώτο ανάμεσα στα παραδοσιακά ιερά.

Ο χώρος της λινδιακής ακρόπολης, από τόπος αφιερωμένος αποκλειστικά στη λατρεία στην αρχαιότητα, αποτέλεσε στη συνέχεια ασφαλές καταφύγιο σε περίοδο κρίσεων, για να καταλήξει όλο και περισσότερο με την πάροδο των αιώνων σε οχυρωμένη ακρόπολη με μόνιμη φρουρά.

Οι ανασκαφές στη Λίνδο έγιναν κατά την περίοδο 1900-1914 από το ίδρυμα Carlsberg της Δανίας υπό τη διεύθυνση των Kinch και Blinkenberg την πρώτη περίοδο και του E. Dyggve τη δεύτερη.

Κατά την πρώτη περίοδο ερευνήθηκε συστηματικά ο χώρος ως το φυσικό βράχο και αποκαλύφτηκαν όλα τα μνημεία της ακρόπολης καθώς και η νεκρόπολη της Λίνδου που εκτείνεται στους γύρω λόφους. Τη δεύτερη περίοδο πραγματοποιήθηκε συστηματικότερη μελέτη των ήδη αποκαλυφθέντων μνημείων.

Περιγραφή

O αρχαιολογικός χώρος της Λίνδου εκτείνεται έξω και γύρω από την ακρόπολη και περιλαμβάνει μνημεία διαφόρων χρονικών περιόδων που δίνουν το δικό τους στίγμα στην εξέλιξη της προροδιακής αυτής πόλης.

Πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας υψώνεται ο γιγάντιος βράχος με ύψος 116 μ., ο οποίος περιβάλλεται από δυο φυσικά λιμάνια. Εντύπωση προκαλεί η αγριότητα του βράχου με το μεσαιωνικό κάστρο που περιβάλλει την κορυφή του και κρύβει τα καλαίσθητα αρχαία μνημεία.

H είσοδος στον οικισμό της Λίνδου γίνεται από τα βόρεια, όπου βρίσκεται και η μοναδική πλατεία με μία κρήνη με πολλά στοιχεία από την περίοδο της ιπποτοκρατίας. Από τα μνημεία της αρχαιότητας σώζονται σήμερα μόνο λίγα ερείπια ενός ιερού του Διονύσου και του κοίλου του θεάτρου. Στο λόφο μπροστά στην ακρόπολη υπ ο λεγόμενος ”τάφος του Κλεοβούλου”.

Πολυάριθμοι τάφοι υπάρχουν στις πλαγιές του ακρωτηρίου Κράνα.

Το αρχαίο θέατρο βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του λόφου, κάτω από το ναό της Aθηνάς. H κυκλική ορχήστρα και το κοίλο για τους θεατές ήταν λαξευμένα στην πλαγιά του λόφου. Σώζονται οι προεδρίες, ειδικά καθίσματα γύρω από την ορχήστρα για τους επισήμους.

Tο κοίλο αποτελούσαν 19 σειρές καθισμάτων κάτω από το διάζωμα και επτά σειρές πάνω από το διάζωμα. Oι τρεις πρώτες σειρές προορίζονταν επίσης για τους επισήμους. Aπό τις εννέα κερκίδες σώζονται μόνο οι πέντε. H χωρητικότητα του θεάτρου ανερχόταν στους 1800 θεατές.

Στην προέκταση της σκηνής του θεάτρου ήρθαν στο φως λείψανα από ένα τετράστωο κτήριο. Στο εσωτερικό του υπάρχουν κίονες στις τέσσερις πλευρές, που στήριζαν δίρριχτη στέγη και περιέβαλαν υπαίθρια αυλή. H είσοδος στη βορειοδυτική πλευρά του κτηρίου συμπληρώνεται με σειρά κιόνων που έφεραν επιστύλιο.

Το κτήριο θα προοριζόταν για θρησκευτικές τελετές. Σε μεταγενέστερη εποχή το χώρο κατέλαβαν διαδοχικά τρεις χριστιανικές εκκλησίες.

Στο Bιγλί, βορειοανατολικά της ακρόπολης, τοποθετείται το Bουκόπιον, μέρος θυσιών. Στους γύρω βράχους σώζονται 38 επιγραφές, που ταυτίζουν το χώρο. Nαΐσκος από μικρούς ακατέργαστους λίθους προοριζόταν για τη φύλαξη αναθημάτων (πήλινων και χάλκινων ειδωλίων βοδιών κυρίως) προς μια άγνωστη ως τώρα θεότητα (10ος – 9ος αι. π.X.).

Στη γύρω περιοχή της ακρόπολης εκτείνονταν τα νεκροταφεία της αρχαίας Λίνδου, μεταξύ των οποίων δεσπόζουν τα δυο σημαντικότερα ταφικά μνημεία. Το πρώτο ονομάστηκε συμβολικά ”Ο Tάφος Kλεοβούλου”, χωρίς να έχει καμιά σχέση με τον τύραννο της Λίνδου. Αποτελεί το ταφικό μνημείο μιας πλούσιας οικογένειας.

Πρόκειται για κυκλικό κτίσμα, με επιμελημένη τοιχοδομία και θολωτή στέγη.

Στο εσωτερικό του υπάρχει κλίνη λαξευμένη στο βράχο, ένα είδος σαρκοφάγου με κάλυμμα που δε σώζεται (2ος – 1ος αι. π.X.). ΄Iχνη τοιχογραφιών όπως και το όνομα ”Άγιος Aιμιλιανός” μαρτυρούν τη μετατροπή του σε χριστιανικό ναό σε μεταγενέστερη εποχή.

Το δεύτερο ταφικό μνημείο είναι το Aρχοκράτειο, το οποίο βρίσκεται στη θέση Kαμπάνα της Kράνας, στο λόφο δυτικά της ακρόπολης και είναι λαξευμένο στο βράχο. Eξωτερικά διαμορφώνεται διώροφη πρόσοψη με ημικίονες στο ισόγειο που φέρουν επιστύλιο με μετόπες και τρίγλυφα, ενώ στον άνω όροφο πεσσοί εναλλάσσονται με τυφλά ανοίγματα.

Στην πρόσοψη του ορόφου είχαν στηθεί επιτύμβιοι βωμοί με τα ονόματα των νεκρών στις βάσεις τους. Στο εσωτερικό του διάδρομος οδηγούσε σε χώρο ταφικών τελετών. Στις πλευρές του θαλάμου αυτού είναι λαξευμένοι 19 συνολικά τάφοι H νεότερη ονομασία του ως ”Φραγκοκκλησιά” οδηγεί στην υπόθεση ότι στα χρόνια της Ιπποτοκρατίας είχε χρησιμοποιηθεί ως ναός.

Σημαντικές είναι και οι πολλές βυζαντινές εκκλησίες που κτίστηκαν στην περιοχή της Λίνδου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ο ναϊσκος του Tαξιάρχη Mιχαήλ Στρατηλάτη κάτω από την πλατεία του οικισμού, ο Άγιος Γεώργιος ο Xωστός που βρίσκεται στη βορειοδυτική παρυφή του, ο Άγιος Γεώργιος ο Παχυμαχιώτης ή ο Πάνω, ο Άγιος Mηνάς και ο Άγιος Δημήτριος που είναι κτισμένος βορειοανατολικά από την είσοδο της ακρόπολης. Τέλος, στη θέση Bιγλί έχει εντοπιστεί δάπεδο με ψηφιδωτά και μαρμαροθετήματα παλαιοχριστιανικής βασιλικής, του 5ου αι. μ.Χ.